İlhan KARAÇAY - NAZLI GAZETESİ / HOLLANDA,

Hollanda’da Kültür Bakanlığı yapmış olan, Corendon Hava Yolları ve Tur Operatörlüğü CEO’su Günay Uslu, şimdi de bir ‘Radyo Yıldızı’ olma yolunda…

Geçmişteki başarılarını ve üstlendiği görevleri daha önce sık sık yayınladığım Günay Uslu’nun, yarın (19 Nisan 2025) saat 10.00’da Radyo 4’te yayınlanacak olan konuşmasından bazı başlıklar şöyle:

*Avrupa klasik müziğinde Osmanlı etkisi
*Mehterin ilham verdiği eserler (Mozart, Beethoven, Liszt, vs.)
*Doğu-Batı ilişkileri, kültürel hayranlık ve etkileşim
*Türk müziğine olan merakın sanatsal boyutu
*Avrupalı Bestecileri Etkileyen Mehter: Müzikle Osmanlı’nın İzinde
*Mozart’ın Türk Müziği Sevgisi: Radio NPO Klassiek Özel Yayın
*Troya’dan Mehter’e: Avrupa Klasik Müziğinde Türk İzleri
*Türk Marşı’nın Peşinden: Yarın saat 10.00’da Radio NPO Klassiek’te

Avrupa’nın klasik müzik mirasında Türk izlerini keşfetmeye hazır mısınız?
Avrupa’nın en büyük bestecileri neden Türk marşları besteledi?
Mozart’tan Fazıl Say’a, müzikte Osmanlı etkileri, mehterin ilhamı ve kültürel etkileşimin izleri…

Çeşitli branşlardaki başarılı kariyerinde bir ‘Sanat Tarihçisi’ olarak da anılan Günay Uslu,
19 Nisan Cumartesi sabahı saat 10.00’da Radio NPO Klassiek’te yayımlanacak ve saat 12.00’ye kadar sürecek olan özel programında, Mozart’tan Çaykovski’ye, Purcell’den Fazıl Say’a uzanan müzikal bir yolculuk sunacak.

Uslu, bu yolculukta, Osmanlı mehter müziğinin, yeniçeri ritimlerinin ve Türk marşlarının, Batılı besteciler üzerindeki etkisine ışık tutuluyor. Mozart’ın “Türk Müziği ile besteledim” dediği Saraydan Kız Kaçırma operası, Fazıl Say’ın caz dokunuşlu Türk Marşı yorumu, Sultan Abdülaziz’in piyano valsleri ve 19. yüzyılın kadın Türk bestecisi Kevser Hanım…
Hepsi bu programda ses buluyor.

Ayrıca Troya’dan Roma’ya, Curaçao’dan Amsterdam’a uzanan bir kültürel anlatı, Türkiye’nin dünya kültüründeki yeriyle birlikte ele alınıyor.

1972 doğumlu Günay Uslu, kültür tarihçisi, siyasetçi ve iş kadınıdır. Miras çalışmaları, kültür politikası ve yönetimi ile müze çalışmaları alanlarında akademik bir geçmişe sahip olan Uslu, Amsterdam Üniversitesi’nde doktora yapmıştır. Tezi, Homer, Troya ve Türkler: Geç Osmanlı İmparatorluğu’nda Miras ve Kimlik, 1870-1915, Homeros, Troya ve Heinrich Schliemann’ın arkeolojik keşiflerinin Osmanlı İmparatorluğu’nda ulusal kimlik ve miras bilinci üzerindeki etkisini ele almaktadır.

Uslu, Amsterdam Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmış, ayrıca Amsterdam’daki çeşitli müzeler için kültürel projeler ve sergilerde danışman olarak görev almıştır. 1997 yılında kurulan turizm şirketi Corendon’un kurucularından olan Uslu, bu şirkette yedi yıl boyunca otel geliştirme direktörlüğü de yapmıştır.

Ocak 2022’de Uslu, Rutte IV kabinesinde Kültür ve Medyadan Sorumlu Devlet Bakanı olarak atanmıştır. Bu görevde kültürün toplumda daha sağlam bir şekilde yer edinmesi, kültür üreticilerinin konumunun güçlendirilmesi ve bağımsız gazeteciliğin desteklenmesi için çalışmıştır.

Aralık 2023’te Uslu, aile şirketi Corendon’a geri dönmüş ve şu anda şirketin CEO’su olarak görev yapmaktadır.

Yarın sabah kaçırmayın!

ÇAĞRI

Değerli Okurlar, yarın sabah 10.00’da, Radio NPO Klassiek’te yayımlanacak bu özel programa kulak vermeniz için sizden bir ricam var.

Hollanda’da Kültür Bakanlığı yapmış, sanat tarihçisi kimliğiyle Avrupa’da Türk kültürünün izlerini sürmüş değerli Günay Uslu’yu dinleyin. Dinlemekle kalmayın  Hollandalı ve Türk dostlarınıza da haber verin. Eşinize, arkadaşınıza, komşunuza bu yayını mutlaka duyurun.

Onlara, Avrupalıların bir zamanlar Türk ulusuna nasıl hayran olduklarını hatırlatın.
TRT için hazırladığım Avusturya, Almanya, İtalya, Fransa ve İspanya’daki o unutulmaz belgesellerde; Türk modasına, Türk kahvesine, Türk lalesine, Türk seramiğine, Türk mimarisine, Türk nakışına, Türk halısına, Türk minyatürüne duyulan ilgiyi, özeni, hayranlığı göstermiştim.

İşte şimdi, bu değerli mirası, Avrupa klasik müziği üzerinden bir kez daha hatırlatacak bir program var karşımızda.
Mozart’tan Beethoven’a, Liszt’ten Fazıl Say’a uzanan bu büyülü müzik yolculuğunda, Osmanlı mehterinden gelen ritimlerin Batı sanatına nasıl ilham verdiğini dinleyin.

Unutmayın…
Yarın, 19 Nisan Cumartesi, saat tam 10.00’da, Radyo NPO Klassiek’teyiz.
Bu yayını kaçırmayın. Kaçırttırmayın.
Birlikte dinleyelim, birlikte hatırlayalım.

Alttaki Hollandaca haberden sonra, Günay Uslu’nun radyo konuşmasının tamamını Türkçe ve Hollandaca olarak daha altta bulacaksınız:

GÜNAY USLU VERTELT MORGEN OP DE NEDERLANDSE RADIO OVER DE GEVOELIGHEID VAN BEKENDE COMPONISTEN VOOR DE TURKSE MUZIEK…

Voormalig minister van Cultuur in Nederland en CEO van Corendon Airlines en Touroperator, Günay Uslu, is nu ook op weg om een ‘radioster’ te worden…

Hier zijn enkele onderwerpen uit het gesprek van Günay Uslu, die ik eerder al vaak heb belicht met haar successen en functies uit het verleden, dat morgen (19 april 2025) om 10.00 uur op Radio NPO Klassiek wordt uitgezonden:

• Ottomaanse invloeden in de Europese klassieke muziek

• Composities geïnspireerd door Mehtermuziek (Mozart, Beethoven, Liszt, enz.)

• Oost-West relaties, culturele bewondering en interactie

• De artistieke dimensie van de Europese belangstelling voor Turkse muziek

• De Mehter die Europese componisten beïnvloedde: Op het spoor van het Ottomaanse rijk door muziek

• Mozarts liefde voor Turkse muziek: Speciale uitzending op NPO Klassiek

• Van Troje tot Mehter: Turkse sporen in de Europese klassieke muziek

• In het spoor van de Turkse Mars: Morgen om 10.00 uur op NPO Klassiek

Ben jij klaar om de Turkse sporen in het Europese klassieke muziekerfgoed te ontdekken?
Waarom componeerden Europa’s grootste componisten Turkse marsen?
Van Mozart tot Fazıl Say: Ottomaanse invloeden in de muziek, inspiratie van de Mehter en culturele kruisbestuiving…

Günay Uslu, die in haar succesvolle carrière in verschillende vakgebieden ook bekendstaat als een ‘kunsthistorica’, presenteert op zaterdagochtend 19 april om 10.00 uur een speciaal programma op Radio NPO Klassiek, dat zal duren tot 12.00 uur. In deze uitzending neemt zij de luisteraars mee op een muzikale reis van Mozart tot Tsjaikovski, en van Purcell tot Fazıl Say.

Tijdens deze reis wordt de invloed van Ottomaanse mehtermuziek, janitsarenritmes en Turkse marsen op westerse componisten belicht. Mozarts opera Die Entführung aus dem Serail, waarvan hij zei “ik heb het met Turkse muziek gecomponeerd”, Fazıl Say’s jazzy interpretatie van de Turkse Mars, de pianowalsen van Sultan Abdülaziz en de 19e-eeuwse vrouwelijke Turkse componist Kevser Hanım…
Alles komt aan bod in dit programma.

Ook wordt een culturele vertelling gepresenteerd die reikt van Troje tot Rome, van Curaçao tot Amsterdam met daarbij aandacht voor de plaats van Turkije binnen de wereldcultuur.

Günay Uslu, geboren in 1972, is cultuurhistoricus, politicus en zakenvrouw. Met een academische achtergrond in erfgoedstudies, cultuurbeleid en management, en museumstudies, promoveerde ze aan de Universiteit van Amsterdam. Haar proefschrift Homer, Troy and the Turks: Heritage and Identity in the Late Ottoman Empire, 1870-1915, behelst de invloed van Homerus, Troje en de archeologische ontdekkingen van Heinrich Schliemann op de nationale identiteit en het erfgoedbewustzijn in het Ottomaanse Rijk.

Uslu heeft als docent aan de Universiteit van Amsterdam gewerkt en was als adviseur betrokken bij diverse culturele projecten en tentoonstellingen voor musea in Amsterdam. Daarnaast stond ze mede aan de basis van reisorganisatie Corendon in 1997, later was ze zeven jaar directeur hotelontwikkeling bij dat bedrijf.

In januari 2022 werd Uslu benoemd tot staatssecretaris voor Cultuur en Media in het kabinet-Rutte IV. Zij zette zich in voor een betere verankering van cultuur in de maatschappij, sterkere positie van de makers van cultuur en onafhankelijke journalistiek.

In december 2023 keerde Uslu terug naar het familiebedrijf Corendon, waar ze op dit moment CEO van is.

Mis het morgenochtend nietBovenkant formulier

OPROEP

Beste lezers, morgen om 10.00 uur ‘s ochtends, stem af op Radio NPO Klassiek voor een bijzondere uitzending die u niet mag missen.

Luister naar Günay Uslu — voormalig minister van Cultuur in Nederland, kunsthistoricus en een bruggenbouwer tussen culturen. En niet alleen luisteren: waarschuw uw Nederlandse en Turkse vrienden, buren en familieleden!

Herinner hen eraan hoe bewonderend Europeanen ooit naar het Turkse volk keken.
In mijn eerdere reportages voor de Turkse televisie (TRT) in Oostenrijk, Duitsland, İtalie, Frankrijk en Spanje liet ik zien hoe groot de fascinatie was voor: de Turkse mode, de Turkse koffie, de tulp uit Turkije, het keramiek,
de architectuur, de tapijtkunst, de miniaturen, en de fijne borduurkunst van het Ottomaanse Rijk.

En nu is het tijd om opnieuw stil te staan bij die culturele bewondering – ditmaal via de wereld van de klassieke muziek.
Van Mozart tot Beethoven, van Liszt tot Fazıl Say: hoor hoe de ritmes van de Ottomaanse mehtermuziek diepe sporen hebben nagelaten in de Europese muziekgeschiedenis.

Vergeet niet: morgen, zaterdag 19 april om precies 10.00 uur, op Radio NPO Klassiek

Mis het niet – en zorg dat niemand het mist.
Laten we samen luisteren. En samen herinneren.

Radyo yayınını Hollandaca dinlerken, alttaki Türkçeye de bakarak, söylenenleri daha iyi anlayabilirsiniz

RADYO KUNUŞMASI TAMAMININ TÜRKÇE TERÜCMESİ

Günaydın, Günay Uslu ile birlikte

1. Uvertür, Die Entführung (Kaçırılma) – Europe Oda Orkestrası, Jannick Nézet-Séguin – 4:05

Merhaba, ben Günay Uslu ve bu sabah sizi müziğin sesleriyle bir yolculuğa çıkarmak istiyorum. 18. yüzyılda Viyana’da başlayacağız ve oradan İstanbul’a, Rusya’ya, Boğaz ve Çanakkale üzerinden Troya’ya gideceğiz. Troya’nın ardından Aeneas ile birlikte Kartaca’ya ve İtalya’ya yelken açacağız, ardından Curaçao’ya geçeceğiz. Yolculuğumuzu Hollanda’da tamamlayacağız.

Bu kültür tarihine dayalı bir yolculuk olacak. Yol boyunca birçok karşılıklı etkileşim, kültürel alışveriş ve etkiyi ele alacağız.

Sizi başka dünyalara götürmeyi umuyorum ve bu dünyaların aslında bizimkine ne kadar benzediğini, nasıl iç içe geçtiğini ve birbirine nasıl bağlı olduğunu göstermek istiyorum. Bazen bir arabesk şarkı ya da klezmer parçasıyla kenar köşelere uğrayacağız, ama aynı zamanda büyük klasiklerin dalgalarına da kendimizi bırakacağız.

Böyle bir başyapıt, Die Entführung aus dem Serail (Saraydan Kız Kaçırma). Az önce bu eserin uvertürünü dinlediniz. Europe Oda Orkestrası tarafından icra edildi, şefliğini Rotterdam Filarmoni Orkestrası’nın onursal şefi (2005) Jannick Nézet-Séguin yaptı.

“Uvertürü Türk müziğiyle besteledim” diye yazmıştı Mozart bir mektubunda. Onun için Türk müziği öncelikle vurmalı çalgılardan, pikolo, ziller ve büyük trampet gibi enstrümanlardan oluşuyordu. Bu vurmalı çalgılar Osmanlı ordusunun seçkin birliği olan Yeniçerilerin savaş müziği sayesinde tanındı. Yani ‘Yeni Çeri’, yani ‘yeni askerler’. Yeniçeriler Osmanlı İmparatorluğu içinde güçlü bir askerî ve siyasî kuvvetti, İmparatorluk dışında ise korkulan ve hayranlık duyulan bir güçtü.

Bu hayranlık, sultanların sarayındaki hayat için de geçerliydi. Osmanlılara duyulan bu hayranlıktan biraz sonra daha detaylı bahsedeceğim. Ama şimdi önce Mozart’ın daha önceki bir eserine bakalım:
Zaide, 1779 yılında bestelediği bir eser. Bu eser de sultanın sarayında geçer. Mozart bu eserle Die Entführung’dan önce benzer bir temayı işliyordu. Ancak bu eseri tamamlayamadı; eser bir süre kayboldu. Daha sonra el yazması parçalar bulundu ve ancak 19. yüzyılda sahnelendi.

Şimdi, Beverly Sills tarafından seslendirilen “Ruhe Sanft” aryasını, London Philharmonic Orchestra eşliğinde dinleyeceğiz.

Mozart ve çağdaşları Osmanlı İmparatorluğu’na büyük bir hayranlık duyuyordu.

Yüzyıllar boyunca Osmanlılar Avrupa için bir tehdit oluşturdu. İki kez Viyana kapılarına dayandılar; Yeniçeri müzik birliklerinin sesleri Viyana’dan neredeyse duyuluyordu. Ancak bu durum 17. yüzyılda değişti.

Osmanlılar 1683’te mağlup edildi. Karlowitz Antlaşması ile Büyük Türk Savaşı sona erdi. Böylece Türk tehdidi de sona ermiş oldu. Bu andan itibaren ilişkiler dostane hale geldi ve Osmanlılar Lale Devri’ne girdi – Osmanlı sarayının belki de en gösterişli dönemi. Bu da doğal olarak Avrupa’da egzotik Osmanlı dünyasına olan ilgiyi daha da artırdı. Türk objeleri ve temaları Avrupa edebiyatında, modasında, iç mimarisinde, mimarisinde, güzel sanatlarında ve tabii ki müzikte yer buldu.

Bu gelişmeye Turkomanie (Türk hayranlığı) adı verildi. Mimarlıkta ise “Alla Turca” olarak anıldı. O dönemde Avrupa’da yaygınlaşan köşkler ve pavyonları düşünün.

Örneğin, Viyana’da ilk kahvehane 1685’te açıldı ve piyasaya Yeniçeri pedallı piyanolar çıktı – bu pedalla çalarken zil ve trampet sesleri de çıkarılabiliyordu. Bu yüzden besteciler, operalarında ve operetlerinde Türk temalarını sıkça kullandılar – örneğin Handel’in “Tamerlano”su, Rossini’nin “Il Turco in Italia”sı.

Ama Mozart’ın “Rondo alla Turca”sı, Doğu ile Batı arasındaki müzikal etkileşimin zirvesidir. Bu piyano parçasında Yeniçeri müziğini açıkça duyabilirsiniz.

Şimdi dünyaca ünlü Türk besteci ve piyanist Fazıl Say’ın caz versiyonunu dinleyeceğiz.

1. Alla Turca Jazz, Op. B – Fazıl Say – 1:35

Fazıl Say’dan coşkulu ve caz tınılı bir Rondo yorumu. Say, Troya’ya geldiğimizde yine karşımıza çıkacak. Şimdilik İstanbul’dayız. Öyleyse hemen 19. yüzyıla gidelim. Osmanlı Sultanı piyano eserleri besteliyordu ve sarayında birçok müzisyeni ağırlıyordu – örneğin Franz Liszt. Saraydaki kadınlar, özellikle haremin hanımları, müzik eğitimi alıyordu. Biliyoruz ki Sultan, Avrupa’nın büyük şehirlerinde operaları bizzat izlemişti. Şimdi Sultan Abdülaziz’in “Invitation à la Valse (Vals’e Davet)” adlı eserini, Türk besteci ve şef Emre Aracı’nın icrasıyla dinleyeceğiz. Hemen ardından, 19. yüzyılın kadın Türk bestecilerinden Kevser Hanım’ın harika eseri Nihavend Longa geliyor. Bu eser, dünya genelinde pek çok müzisyen tarafından farklı şekillerde yorumlandı. Size İstanbul Oda Orkestrası’nın, şef Timur Selçuk yönetimindeki klasik versiyonunu dinletmek istiyorum.

1. Invitation à la Valse – Emre Aracı – 2:32

2. Nihavend Longa – Timur Selçuk, İstanbul Oda Orkestrası – 2:02

Bildiğiniz gibi Boğaziçi, Ruslar için sıcak denizlere açılan kapıydı ve çarlar yüzyıllar boyunca bu boğazı ve İstanbul’u ele geçirme hayali kurdu. Bu da bizi Rusya’ya kısa bir yolculuk yapmaya teşvik ediyor. Bunu Çaykovski’nin Birinci Piyano Konçertosu ile yapacağız.

Çaykovski bu konçertoyu 1875’te tamamladı. Başta pek beğenilmedi; çok karmaşık bulundu. Ancak zamanla bu görüş değişti ve eser büyük bir popülerlik kazandı. Bu eseri ilk kez yaklaşık 13 yaşımdayken duydum. Amsterdam’ın Jordaan bölgesinde, ablamın çatı katındaki küçük dairesinde. Haftaiçleri onunla birlikte orada kalıyordum. Eseri ilk duyduğumda, korna sesleri, etkileyici piyano akorları ve romantik yaylılar beni büyülemişti. İlk bölüm giderek yumuşar ve sonunda dramatik ve yoğun bir hale gelir.

Bu bana çok büyük gelmişti. Farklı bir dünyanın kapıları açılmıştı bana. Şimdi, Berliner Filarmoni Orkestrası tarafından icra edilen bu konçertonun ilk bölümünü dinleyelim.

6. Pjotr İlyiç Çaykovski, Piyano Konçertosu No. 1, Si bemol minör, Op. 23 – Allegro non troppo e molto maestoso – Allegro con spirito, Yevgeny Kissin’in piyanoda, Berliner Filarmoni Orkestrası eşliğinde, şef Herbert Von Karajan yönetiminde 1980’lerde kaydedilmiş, 2005’te yayımlanmış bir kayıt: 23:39

Yeniden İstanbul’a dönüyoruz, Boğaz’ı geçip Çanakkale Boğazı üzerinden Troya’ya gidiyoruz. Türkiye’nin batı kıyısına. Belki biliyorsunuzdur, geç Osmanlı döneminde Homeros mirasının sahiplenilmesi üzerine bir doktora tezi yazdım. Şimdi dikkatli olmam gerek, çünkü kendimi tutmazsam Troya Savaşı, İlyada, yani Avrupa edebiyatının savaş, aşk, nefret, öfke, yas ve elbette kahramanlar – Hektor, Aşil, Patroklos, Odysseus, Ajax, Agamemnon, Helena, Paris – üzerine yazılmış ilk eseri hakkında uzun bir konferans verebilirim.

Ayrıca Schliemann’ın yaptığı kazılar, Priamos’un hazinesi, bu miras üzerindeki hak iddiaları ve bu mirasın Avrupa kültürünün temelini nasıl oluşturduğu da beni cezbediyor. İlyada öylesine popülerdi ki, M.Ö. 13. yüzyıldan itibaren sözlü olarak aktarılmış, sonra da yazıya dökülmüş, tekrar tekrar yorumlanmıştır. Amsterdam’daki futbol kulübünün adının Ajax olması veya Aşil tendonunun isminin bu hikâyeden gelmesi tesadüf değildir.

Troya Savaşı hikâyesine olan kişisel ilgim çocuklukta başladı. Her yaz, anne babam dört çocuklarıyla birlikte arabayla –bazen minibüsle Avrupa’yı geçerek Troya ile İzmir arasında bir balıkçı kasabasına giderdi. Bu kasaba, birçok kişi tarafından Homeros’un doğum yeri olarak kabul edilir. Gerçi bu ünvanı sahiplenen başka yerler de vardır.

Ege kıyısında, Homeros’un “sirene kayalıklarına” bakan o yerde yaz tatillerimizi geçirirdik. Çanakkale’den gelen serin sularda yüzerek… Troya kahramanlarının hikâyeleri bu tatillerin değişmez bir parçasıydı, en büyük an ise Gelibolu’dan Troya’ya feribotla geçmekti. Dalgalarla birlikte sallanırken, Dardanellere (Çanakkale Boğazı) binlerce Yunan gemisinin akın ettiği o eski günleri düşünürdük. Babam bize Hektor, Paris, Helena ve Priamos’u büyük bir coşkuyla anlatırdı. Bu kahramanlar adeta canlanırdı ve biz Avrupa’yı arkamızda bırakırken Küçük Asya’daki Troya bizi çağırırdı. Bu her yıl tekrarlanan büyüleyici bir deneyimdi.

Ve büyüleyici olan bir diğer şey de Türk besteci Fazıl Say’ın 2019 tarihli yorumu. Şimdi onun “Heroes of Troy” (Troya’nın Kahramanları) adlı eserini dinleyelim.

7. Heroes of Troy – Fazıl Say: 2:44

Biraz daha Troya’da kalıyoruz. Troya Savaşı’nı müzikal olarak anlatan olağanüstü bir eser: Sir Michael Tippett’in King Priam operası. Savaşın sesi üflemeli çalgılarda, koro bağırışlarında yankılanıyor.

En dokunaklı an, Priamos’un Aşil’in çadırına girip oğlu Hektor’un bedenini istemesidir. Priamos şöyle der: “Hiçbir babanın yapmadığı bir şeyi yapıyorum, oğlunu öldürenin ellerini öpüyorum.” Aşil, onun ellerini tutar ve oğlunun cesedini geri vereceğine söz verir. Ardından birlikte bir kadeh şarap eşliğinde ölümleri üzerine düşünürler. Paris’in Aşil’i, Aşil’in oğlunun da Priamos’u öldüreceğini…

Şimdi bu duygu yüklü sahneyi dinliyoruz. London Sinfonietta tarafından 1981’de kaydedilmiş:

8. Tippett – King Priam – Sahne 3:

• “Priam! Here! What is this?” (1:49)

• “I Clasp your knees…” (1:14)

• “Old man, I am touched” (3:35)

Troya’yı geride bırakıyor ve Aeneas’la birlikte yeni bir şehir kurmak için yola çıkıyoruz: Roma. Yol üzerinde Kartaca‘ya uğruyoruz, burada Kraliçe Dido, Aeneas’a âşık olur. Ancak Aeneas’ın görevi açıktır: yeni bir şehir kurmak. Yoluna devam eder, Dido ise kederinden ölür. Şimdi Dido’nun ölüm sahnesini, Henry Purcell’in Dido and Aeneas operasından, Jessye Norman’ın seslendirdiği “When I am laid in earth” aryasıyla dinliyoruz.

9. Dido and Aeneas – When I am laid in earth – Jessye Norman: 5:23

İtalya’ya geldik ve artık Puccini’nin “O Mio Babbino Caro” aryasını dinlemeden yolumuza devam edemeyiz. Bu duygusal aryayı, Maria Callas kadar etkileyici seslendirebilen yok.

10. O mio babbino caro – Gianni Schicchi, Giacomo Puccini – Maria Callas: 2:38

Maria Callas’ın büyüleyici sesi. Bu opera divası muhteşem ama aynı zamanda trajik bir hayat yaşadı. Büyük aşkı Onassis, onu Jackie Kennedy için terk etti. Callas bunu asla atlatamadı, ardından o muhteşem sesi de onu terk etti. Hayatı adeta bir opera gibiydi. Şimdi onun sesinden, Verdi’nin “La Traviata” operasından “Addio, del passato” (Geçmişe Elveda) aryasını dinleyelim. Callas’tan etkilenmemek mümkün değil.

11. Addio, del Passato – Verdi, La Traviata – Maria Callas: 3:28

İtalya’dan ayrılıyor, güzel ada Curaçao‘ya geçiyoruz. Son yıllarda sıkça bulunduğum, harika dostluklar kurduğum, yaratıcı ve eleştirel insanlarla projeler geliştirdiğim bir yer. Valsleri, mazurkaları ve tumba’larıyla Curaçao müziğini tanıma şansım oldu. Şimdi dinleyeceğimiz:

12. El Curaçao – Wim Statius Muller – Piyanoda Marcel Worms: 1:25

Wim Statius Muller, önemli bir besteci ve piyanistti; aynı zamanda İç Güvenlik Teşkilatı’nda uzun yıllar yöneticilik yaptı. İlginç bir kombinasyon. Curaçao’nun Otrobanda mahallesindendi – zengin müzik geleneğiyle bilinir. Curaçaolu klasik müziğin öncüsü Jan Gerard Palm gibi pek çok önemli müzisyen Otrobanda kökenlidir. Şimdi, Palm ailesinin bir diğer üyesi Albert Palm’dan “Otrobanda”yı dinleyelim, piyanoda yine Marcel Worms.

13. Otrobanda – Albert Palm – Marcel Worms: 1:58

Curaçao’dayken, halkın sesi olan efsanevi Rudy Plaate’ı da anmak isterim. 1937 doğumlu Plaate, 400’den fazla şarkı yayınladı. Ada hayatı ve güzellikleri üzerine şarkılar söyledi. Papiamento dilinde şarkı söyleyen ilk sanatçılardandı. En bilinen eseri “Atardi” – Curaçao’nun resmi olmayan marşı, gün batımının güzelliğini anlatır. Ada kültürüne damgasını vurmuş en büyük müzisyenlerden biri. Selwyn de Wind’in belgeseli Atardi, kesinlikle izlemeye değer. Şimdi dinliyoruz:

14. Atardi – Carel Kraayenhof: 1:48

Carel Kraayenhof ile birlikte tekrar Hollanda’ya, Amsterdam’a dönüyoruz. Şimdi Amsterdam Klezmer Band’i dinleyeceğiz.

Müzikleri etkileyici, enerjik, heyecan verici ve bir yandan da rahatlatıcıdır. Klezmer, Balkan, ska, caz, çingene, doğu ezgileri ve zaman zaman hiphop’un harmanlandığı bir karışım.

Size dinletmek istediğim parça: “Musurlum”, diğer adıyla “Misirlou”. Bu şarkı pek çok kültürde yer bulmuş, uzun bir geçmişe sahip. Yunanistan, Türkiye ve Mısır bu parçayı sahiplenir. Dick Dale & The Del-Tones’un enstrümantal yorumu, surf müzikle özdeşleşmiş, Tarantino’nun Pulp Fiction filmindeki versiyonu ise hafızalara kazınmıştır. Dinliyoruz:

15. Musurlum – Amsterdam Klezmer Band: 4:47

Şimdi, benim için çok özel iki müzisyeni onurlandırmak istiyorum: Theo Loevendie ve Han de Vries.

Theo Loevendie, büyük bir caz müzisyeni ve besteci. Klasik müzik, caz, doğaçlama, tonal-atonal, batı-doğu ayrımı tanımamıştır. Birçok ödüllü eseri var. Şu anda 90’lı yaşlarında ve hâlâ zaman zaman Amsterdam’daki Cafe Welling’de sahne alıyor.

Aynı kafede karşılaşabileceğiniz bir diğer müzisyen: dünyaca ünlü obua virtüözü Han de Vries. Birçok prestijli ödül sahibi, onun için yazılmış pek çok yeni eser var. Obua sesine anında âşık olabilirsiniz. Ben oldum.

Önce Theo Loevendie’nin, Lucas ve Arthur Jussen kardeşler için özel olarak bestelediği iki piyano için yazılmış “Together” eserinden ilk bölümü dinleyeceğiz. Ardından, Han de Vries’in büyüleyici obua performansıyla Vivaldi’nin bir eserini.

16. Together I – Theo Loevendie – Lucas & Arthur Jussen: 2:12
17. Vivaldi: Obua Konçertosu, La Minör, RV 461: III. Allegro – Han de Vries: 2:31

Beraber yaptığımız bu güzel yolculuğun sonuna yaklaşıyoruz. Bana eşlik ettiğiniz için teşekkür ederim. Umarım yeni sesler ve bilinmeyen diyarlar keşfetmişsinizdir. Farklı bakış açıları ve yeni hayal dünyaları edinmişsinizdir.

Bu huzursuz zamanlarda size en iyi dileklerimi sunuyorum. Sabahı, bir diğer büyük Hollandalı besteci Simeon ten Holt’un “Canto Ostinato” eseriyle kapatmak istiyorum.

18. Simeon ten Holt – Canto Ostinato, bölüm 1: 9:11

AŞAĞIDAKİ HOLLANDACA RADYO KONUŞMASININ ALTINDA, ATALAY KIZILAY’IN, ‘BEETHOVEN’İN TÜRK MARŞI HİKÂYESİ’Nİ ve ‘MOZART’IN TÜRK MARŞI’NIN HİKÂYESİ’Nİ BULACAKSINIZ.

(ONDER DE VOLGENDE NEDERLANDSTALIGE RADIOUITZENDING VIND JE HET VERHAAL VAN ‘BEETHOVEN’S TURKSE MARS’ EN ‘MOZART’S TURKSE MARS’ DOOR ATALAY KIZILAY.)

RADYO KONUŞMASININ ORİJİNAL HOLLANDACASI

Een goedemorgen met Günay Uslu

Dag, ik ben Günay Uslu, en ik mag u deze ochtend meenemen op een reis op de klanken van muziek. We beginnen in de 18^de eeuw in Wenen en gaan van daaruit naar Istanbul, Rusland, via de Bosporus en de Dardanellen naar Troje. Na de van Troje varen we met Aeneas mee naar Carthago en Italië, vervolgens naar Curaçao. We ronden onze reis af in Nederland.

De reis is cultuurhistorisch. Onderweg zullen we verschillende kruisbestuivingen, culturele uitwisselingen en invloeden bespreken.

Ik hoop u mee te nemen naar andere werelden, en u te laten ervaren dat die andere werelden eigenlijk veel op die van ons lijken, met elkaar vervlochten zijn, met elkaar verbonden zijn. Soms zullen we de rafelranden opzoeken met een levenslied of een klezmerstuk, maar we zullen ons ook laten meevoeren op de golven van grote klassieken.

En zo’n meesterwerk is Die Entfuhrung aus dem Serail. U luisterde zojuist naar de ouverture, uitgevoerd door the Chamber Orchestra of Europe, gedirigeerd door Jannick Nezet Seguin, eredirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest (2005).

‘De ouverture heb ik met Turkse muziek gecomponeerd’, schreef Mozart in een brief. En Turkse muziek bestond voor hem voornamelijk uit percussie instrumenten, de piccolo, de bekkens en de grote trom. Deze percussie-instrumenten werden bekend door de krijgsmuziek van de elitecorps van het Ottomaanse leger, de Janitsaren. Oftewel de ‘Yeni Ceri’s, dat ‘nieuwe troepen’ betekent. De Janitsaren waren een sterke militaire en politieke macht binnen het Ottomaanse Rijk, en buiten het Rijk werden ze gevreesd en bewonderd.

Die bewondering en verwondering was er ook voor de hofhouding van de sultans. Straks meer over die fascinatie voor de Ottomaanse Turken, maar nu eerst Mozarts eerdere werk, Zaide, die hij in 1779 componeerde. Ook dit werk speelde zich af in het paleis van de sultan. Mozart liep hiermee vooruit op Die Entfuhrung. Het lukte hem niet Zaide af te maken; het stuk raakte ook nog eens zoek. Later werden delen van het manuscript gevonden en pas in de 19^de eeuw werd Zaide voor het eerst opgevoerd.

Wij gaan luisteren naar de aria Ruhe Sanft, gezongen door Beverly Sills, uitgevoerd door London Philharmonic Orchestra .

Mozart en zijn tijdgenoten hadden een grote fascinatie voor het Ottomaanse Rijk.

Eeuwenlang vormden de Ottomanen een bedreiging voor Europa. Ze stonden twee maal aan de poorten van Wenen, de muziekkorpsen van de Janitsaren waren akelig dichtbij. Maar dit veranderde in de 17^de eeuw.

De Ottomanen werden in 1683 verslagen. Met het verdrag van Karlowitz kwam een einde aan de Grote Turkse Oorlog. En daarmee ook een einde aan de Turkse bedreiging. De banden werden vriendschappelijk en de Ottomanen gingen hun ‘Tulpenperiode’ in, misschien wel de meest extravagante periode aan het Ottomaanse hof. Dit voedde uiteraard de fascinatie voor de exotische Ottomaanse wereld. Turkse voorwerpen en taferelen werden onderdeel van de Europese literatuur, mode, interieur, architectuur, beeldende kunst, en uiteraard ook in de muziek.

Deze ontwikkeling wordt ook wel ‘Turkomanie’ genoemd. En in de architectuur ‘Alla Turca’. Denk aan de kiosken en paviljoens die in deze periode gemeengoed werden in Europa.

Zo opende in Wenen het eerste koffiehuis in 1865 en er kwamen zelfs piano’s op de markt met een speciaal Janitsaren-pedaal, waarmee je tijdens het pianospelen cymbaals en trommels kon bedienen. Componisten maakten dan ook veelvuldig gebruik van Turkse thema’s in hun opera’s en operettes, denk daarbij ook aan ‘Tamerlano’ van Handel en Rossini’s ‘Il Turco in Italia’.

Maar Mozarts Rondo alla Turca is een hoogtepunt in de muzikale kruisbestuiving tussen Oost en West. Je kunt de Janitsarenkorps overduidelijk horen in het pianostuk.

We gaan luisteren naar de jazz versie van de wereldbefaamde Turkse componist en pianist Fazil Say.

1. Alla Turca Jazz, OP. B Fazil Say : 1:35

Opzwepend, jazzy uitvoering van de Rondo door Fazil Say. Say komt later nog terug als we naar Troje gaan. Inmiddels zijn we in Istanbul belandt. Laten we dan ook maar meteen naar de 19^de eeuw gaan. De Ottomaanse Sultan componeerde pianostukken en ontving diverse musici in zijn paleis, bijvoorbeeld Franz Liszt. Zijn hofhouding (met name de hofdames) kregen muzikale scholing, we weten ook dat de sultan opera’s in diverse grote Europese hoofdsteden heeft bezocht. We gaan luisteren naar Sultan Abdulaziz’s ‘Invitation a la Valse’, uitgevoerd door de Turkse componist en dirigent Emre Araci. En meteen daarna luisteren we naar een prachtig stuk van de vrouwelijke Turkse componist uit de 19^de eeuw Kevser hanim: de Nihavend Longa. Dit werk is door vele musici over de hele wereld op de meest bijzondere manieren uitgevoerd. Ik laat u graag een klassieke versie horen van de Istanbul Chamber Orchestra, onder leiding van de Turkse dirigent Timur Selcuk.

1. La Invitation a la Valse: 2.32

2. Nihavend Longa: 2.02

Zoals u weet is de Bosporus voor de Russen de toegang tot de warme wateren en de tsaren hadden eeuwenlang het verlangen om de zeestraat en daarmee Istanbul te veroveren. voor ons is dit een mooie aanleiding om een uitstapje te doen naar Rusland. Dat doen we met het eerste pianoconcert van Tchaikovsky.

Tchaikovsky voltooide het pianoconcert in 1875. Het werk werd aanvankelijk niet goed ontvangen; er was veel kritiek. Men vond het te ingewikkeld. Maar dit veranderde in de loop der tijd en het werk werd razend populair. Ik hoorde het werk voor het eerst rond mijn 13^de. In het kleine zolder appartementje van mijn zus in de Amsterdamse Jordaan. Daar woonde ik samen met mijn zus door de weeks. Ik werd meteen gegrepen door de hoorns, de indrukwekkende piano akkoorden en de romantische strijkers in het eerste deel. Dat later weer zachter wordt en aan het einde dramatisch en heftig.

Ik vond het groots. Er ging een andere wereld voor me open. Laten we luisteren naar het eerste deel van het pianoconcert van Tchaikovsky, uitgevoerd door Berliner Philharmoniker.

1. Pjotr Iljitsj Tchaikovsky, Pianoconcert nr. 1 in bes mineur, opus 23, Allegro non troppo e molto maestoso – Allegro con spirito, uitgevoerd door Yevgeny Kissin, Berliner Philharmoniker, Herbert Von Karajan in de jaren 80, uitgebracht in 2005: 23:39

We komen weer terug in Istanbul, passeren de Bosporus en varen naar de Dardanellen, naar Troje. De westkust van Turkije. Zoals u wellicht weet heb ik een proefschrift geschreven over de toe-eigening van het Homerische erfgoed in het late Ottomaanse Rijk. En nu moet ik uitkijken, want als ik niet oppas houd ik al snel een uitvoerige lezing over de Trojaanse Oorlog, de Ilias, het eerste geschreven werk van de Europese literatuur over oorlog, liefde, haat, wrok, rouw en uiteraard de helden: Hector, Achilles, Patrocles, Odysseus, Ajax, Agamemnon, Helena, Paris… Maar ook de opgravingen van Schliemann, de schat van Priamos, en de claims die liggen bij dit erfgoed, en hoe dit erfgoed de basis vormt van de Europese cultuur. De Ilias was zo populair dat het vanaf de 13^de eeuw voor christus werd overgeleverd, geïnterpreteerd en geherinterpreteerd, eerst mondeling en later ook schriftelijk. Het is niet voor niets dat de voetbalvereniging van Amsterdam vernoemd is naar Ajax en ook de Achillespees vindt zijn oorsprong in dit verhaal.

Mijn persoonlijke fascinatie voor het verhaal over de Trojaanse oorlog is begonnen in mijn kindertijd. Elke zomer maakten mijn ouders met vier kinderen een reis door Europa, met de auto, soms een busje, met als bestemming een vissersplaatsje tussen Troje en Izmir. Volgens velen de geboortestad van Homerus, maar er zijn meer plekken die Homerus claimen.

Daar aan de kust van de Egeïsche zee met uitzicht op de Homerische sirenerotsen vierden wij onze zomers, zwemmend in de koele wateren die ons via de Dardanellen bereikten.

De verhalen over de Trojaanse helden waren een vast onderdeel van deze vakantie, met als hoogtepunt de ferry van Gallipoli naar Troje. Daar, terwijl we meedeinden op de golven van de Dardanellen, waar ooit duizenden Griekse schepen binnenvoeren om Troje te veroveren, vertelde mijn vader in geuren en kleuren over Hector, Paris, Helena en Priamos. De helden kwamen tot leven terwijl wij Europa achter ons lieten, en Troje in Klein Azie naar ons lonkte. Het was magisch. Elk jaar weer.

En magisch is ook de interpretatie van de Turkse componist Fazil Say uit 2019. We luisteren naar Heroes of Troy.

We blijven nog even in Troje. Een bijzonder muzikaal verslag van de strijd om Troje is King Priam van Sir Michael Tippett, met oorlogsmuziek in de blazers en kreten van het koor op de achtergrond.

Het deel waarin Priamos bij Achilles in de tent komt om het lichaam van zijn zoon Hector te vragen is intiem en droevig. Priamos zegt: ik doe datgene wat geen andere vader heeft gedaan, de handen kussen van de persoon die zijn zoon heeft vermoordt. Waarop Achilles zijn handen vastpakt en hem beloofd om het lichaam van zijn zoon terug te geven. Vervolgens mijmeren ze samen onder het genot van een beker wijn over hun dood. Dat Paris Achilles zal doden en de zoon van Achilles weer Priamos.

We luisteren naar dit ontroerende stuk uit de opera van Tippett, uitgevoerd door London Sinfonietta, een opname uit 1981.

We laten Troje achter ons en vluchten met Aeneas om een nieuwe stad te stichten: Rome. Onderweg doen we uiteraard Carthago aan, waar koningin Dido verliefd wordt op Aeneas. Maar Aeneas heeft een duidelijke opdracht om die nieuwe stad te stichten en moet verder. Dido sterft van verdriet. We luisteren naar de sterfscène van Dido met de aria ‘When I am laid in earth’ uit Dido en Aeneas van Henry Purcell. Gezongen door Jessye Norman.

12. Dido en Aeneas van Henry Purcell. Gezongen door Jessye Norman 5:23

We zijn in Italië aangekomen, en eigenlijk kunnen we niet verder reizen zonder naar O Mio Babbino Caro van Puccini te luisteren. En deze sentimentele aria kan niemand zo mooi zingen als de sopraan Maria Callas.

13. O mio babbino caro, Gianni Schicchi, Guacomo Puccini : 2:38

De betoverende stem van Maria Callas. De operadiva had een spectaculair, maar ook een tragisch leven. Haar grote liefde Onassis verliet haar voor een andere vrouw, niemand minder dan Jacky Kennedy. Ze kwam daar niet overheen en vervolgens liet haar ongelofelijk mooie stem haar ook in de steek. En dat maakt haar leven ook een opera. Ik wil graag met u luisteren naar Addio, del Passato van Verdi, uit La Traviata. Het is onmogelijk om niet geraakt de worden door Callas.

14. Addio, del Passato van Verdi, La Traviata 3:28

We gaan Italië verlaten, en maken een reis naar het prachtige eiland Curaçao. Het land waar ik de afgelopen jaren veel ben geweest, waar ik mooie resorts heb mogen ontwikkelen met buitengewoon betrokken en kritische denkers, waar ik bijzondere vriendschappen heb kunnen maken en waar ik de Curaçaose muziek heb mogen ontdekken, met de walsen, de mazurka’s en tumba’s. We luisteren naar…

15. El Curacao van Wim Statius Muller, met Marcel Worms op de piano (1:25)

Wim Statius Muller was een belangrijke componist en pianist, maar ook jarenlang leidinggevende bij de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Een bijzondere combinatie. Hij kwam uit Otrobanda, een wijk in Willemstad, dat bekend staat om de rijke muzikale traditie. Veel bekende Curaçaose musici hebben wortels in Otrobanda, waaronder de grondlegger van de klassieke Curaçaose muziek Jan Gerard Palm. De familie Palm kent vele generaties musici. We gaan luisteren naar Otrobanda van Albert Palm, met Marcel Worms op de Piano.

16. Otrobanda van Albert Palm, met Marcel Worms op de Piano 1:58

We blijven nog even op Curacao. En staan stil bij de legende Rudy Plaate, de stem van het volk. Rudy Plaate werd in 1937 geboren op Curaçao. Hij bracht meer dan 400 nummers uit. Nummers over het leven en de schoonheid van het eiland. Hij zong in het Papiamentu, en dat was in die tijd niet gangbaar. Zijn meest bekende lied is Atardi, het onofficiële volkslied van Curacao dat over de schoonheid van het eiland bij zonsondergang gaat. Rudy Plaate is een van de grootste muzikanten van het eiland. De documentaire Atardi van Selwyn de Wind, die ik zelf in een overvolle bioscoop op Curacao heb kunnen zien, is beslist een aanrader. We luisteren naar Atardi, uitgevoerd door Carel Kraayenhof.

17. Atardi, Carel Kraayenhof (1:48).

En met Carel Kraayenhof komen we weer terug naar Nederland, naar Amsterdam. We gaan luisteren naar Amsterdam Klezmer Band.

De muziek van de Amsterdam Klezmer Band is meeslepend, enerverend en opwindend, maar zorgt er ook voor dat je je kan ontladen. Het is een mix van klezmer, balkan, ska, jazz, gipsy en oriëntaals, en soms ook hiphop.

Het nummer dat ik u wil laten horen is Musurlum, of ook wel bekend als Misirlou. Dit lied heeft een lange geschiedenis en is in het repertoire van verschillende culturen te vinden. Oorspronkelijk komt het lied uit landen in het oostelijke middellandse zeegebied. Griekenland, Turkije en Egypte claimen het lied, maar ondertussen is het lied ook van surf liefhebbers door de ruige versie van Dick Dale & The Del-Tones. Ook de versie van Tarantino in Pulp Fiction is diep verankerd in ons collectief geheugen. We luisteren naar de Amsterdam Klezmer Band, ‘Musurlum’.

18. Amsterdam Klezmer Band, Musurlum 4:47

Nu we in Amsterdam zijn wil ik twee belangrijke musici eren. Musici die mij heel dierbaar zijn. Die ik ook persoonlijk ken en koester. Theo Loevendie en Han de Vries.

Theo Loevendie, de grote jazzmusicus en componist heeft zich nooit laten beperken door scheidslijnen tussen klassieke muziek, Jazz en improvisatie, tonaal-atonaal of westers-niet-westers. Zijn composities zijn met diverse prijzen bekroond, en deze legende is inmiddels in de 90 en treedt nog steeds wel eens op in Cafe Welling in Amsterdam.

Het café waar je mogelijk ook Han de Vries tegen het lijf kan lopen. De wereldberoemde hoboïst, winnaar van vele prestigieuze prijzen, voor wie veel bekende componisten nieuwe stukken hebben geschreven. Er wordt vaak gezegd dat je op slag verliefd kan worden op de hoboklank van Han de Vries. Dat geldt voor mij in ieder geval.

Eerst luisteren we naar het eerste deel van ‘Together’, op de piano Arthur en Lucas Jussen. ‘Together’ is een stuk voor twee piano’s en Theo Loevendie heeft dit werk speciaal voor de gebroeders Lucas gecomponeerd. Daarna laten we ons meevoeren op de magische hobo van Han de Vries, die een stuk van Vivaldi opvoert.

19. Together: I, Theo Loevendie, op de piano Lucas en Arthur Jussen 2:12

20. Vivaldi: Oboe Concerto in A Minor, RV 461: III. Allegro 2:31

We zijn bijna aan het einde gekomen van de mooie reis die ik met u heb kunnen maken. Ik wil u bedanken voor uw gezelschap en ik hoop dat u nieuwe geluiden en onbekende oorden heeft kunnen ontdekken. Dat u andere inzichten heeft gekregen en ruimte voor nieuwe fantasieën en dromen.

Ik wens u in deze onrustige tijden alle goeds en wil de ochtend afsluiten met een andere grote Nederlandse componist Simeon ten Holt: Canto Ostinato.

21. Simeon ten Holt: Canto Ostinato:, section 1, 9:11.

****************************************************************************************************************